بارداری خارج از رحم

بارداری خارج از رحم چیست؟

در این اتفاق بعد از لقاح، تخمک بارورشده به طور طبیعی به پوشش داخلی رحم می‌چسبد و به جنین تبدیل می‌شود. به این فرآیند «لانه‌گزینی» می‌گویند.

در بیشتر حاملگی‌های خارج رحمی، تخمک بارورشده قبل از رسیدن به رحم به لوله فالوپ متصل می‌شود. البته در بعضی موارد ممکن است حتی به تخمدان، دهانه رحم یا حفره شکم بچسبد که این نواحی اصلا بافت مناسب یا فضای کافی برای رشد جنین ندارند. به همین دلیل، حاملگی خارج رحمی همیشه باعث از دست دادن جنین و در صورت درمان نشدن ممکن است باعث پارگی لوله فالوپ و حتی مرگ مادر منجر شود. خوشبختانه، امروزه با پیشرفت علم پزشکی، بسیاری از زنانی که این مشکل را تجربه می‌کنند می‌توانند درمان شده و در آینده بارداری سالمی داشته باشند.

علائم حاملگی خارج از رحم

از آنجایی که علائم آن اغلب شبیه علائم اولیه بارداری طبیعی هستند، تشخیص حاملگی خارج رحمی ممکن است سخت باشد. آن‌ها می‌توانند شامل عدم پریودی، حساس شدن سینه‌ها، حالت تهوع و استفراغ، خستگی یا تکرر ادرار باشند.

دراکثر موارد اولین علامت هشداردهنده بارداری خارج از رحم، درد لگن یا خونریزی خفیف از واژن است. سایر علائم آن عبارت‌اند از:

• درد شانه
• تمایل به اجابت مزاج
• افت فشار خون، سرگیجه یا غش (به دلیل از دست دادن خون)

در صورتی که چنین علائمی را تجربه کردید، بلافاصله به دکتر متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید و در اسرع وقت روند درمان خود را آغاز کنید. این پارگی بسیار جدی و خطرناک است، اما در صورت اقدام به موقع می‌توان آن را درمان کرد.

علت بارداری خارج از رحم

حاملگی خارج رحمی معمولا به این دلیل که تخمک بارورشده نمی‌تواند به سرعت از لوله فالوپ عبور کند و وارد رحم شود اتفاق می‌افتد. خیلی از عوامل مختلف می‌توانند باعث انسداد جزئی یا کامل لوله فالوپ شوند. از این عوامل می‌توان به عفونت، التهاب و همینطور آندومتریوز اشاره کرد. بافت اسکار ناشی از جراحی شکم هم ممکن است لوله را مسدود کند.

چه کسانی در معرض خطر ابتلا به این عارضه هستند؟

عوامل زیر شانس احتمال ابتلا به حاملگی خارج رحمی را افزایش می‌دهند:

• سن: این اتفاق می‌تواند در هر سنی در بانوان رخ دهد، اما احتمال وقوع آن در سنین  بالای ۳۵ سال بیشتر است.
• سابقه حاملگی خارج رحمی در بارداری‌های گذشته: بزرگ‌ترین عامل خطر، سابقه قبلی ابتلا به این مشکل است.
• ناهنجاری‌های لوله فالوپ: وجود هر گونه اختلال در ساختار طبیعی لوله‌های فالوپ می‌تواند یک عامل خطر مهم برای بارداری خارج رحمی باشد
• سابقه جراحی: جراحی لوله‌های فالوپ ممکن است به زخم و التهاب در آناتومی طبیعی لوله‌ها منجر شود.
• عفونت‌های مقاربتی: دیواره داخلی لوله‌های فالوپ با برآمدگی‌های کوچک شبیه به مو به نام مژک پوشیده شده است. وجود این مژک‌ها برای جابجایی تخمک به داخل رحم ضروری است. اگر این مژک‌ها در اثر عفونت آسیب ببینند، عمل انتقال تخمک بارورشده مختل و تخمک به جای رحم در لوله فالوپ مستقر می‌شود. از سوی دیگر، اسکار ناشی از عفونت باعث انسداد جزئی لوله‌های فالوپ می‌شود و از رسیدن تخمک به رحم جلوگیری می‌کند.
• استفاده از دستگاه داخل رحمی (IUD) برای جلوگیری از بارداری: تقریبا نیمی از بارداری‌های زنانی که از IUD استفاده می‌کنند، از نوع خارج از رحمی است.
• استعمال دخانیات: سیگار کشیدن در نزدیکی زمان لقاح با افزایش خطر بارداری خارج از رحم مرتبط است.
• سایر عوامل: عارضه های مادرزادی یا تومورهای لوله‌های فالوپ می‌توانند روی محل استقرار تخمک بارورشده تاثیر داشته باشند.

مطالب بیشتر : مراقبت های دوران بارداری

عوارض احتمالی بارداری خارج از رحم

سقط جنین در حاملگی خارج رحمی بسیار شایع است. تقریبا نیمی از توده‌های حاصل از حاملگی‌ خارج از رحمی پس از چند روز از بین می‌روند. بنابراین، شما ممکن است هیچ علامتی نداشته باشید و اصلا متوجه بارداری خود نشوید. گاهی‌اوقات هم احتمال دارد درد جزئی و مقداری خونریزی شبیه سقط جنین را تجربه کنید. اگر این اتفاق بیفتد، نیاز نیست کار دیگر انجام دهید.

اما در بعضی بانوان، تخمک بارورشده برای مدتی در لوله فالوپ رشد می‌کند که این می‌تواند باعث کشیدگی لوله شود و علائم ایجاد کند. این علائم به تشخیص بارداری خارج از رحم کمک می‌کند. کشیدگی لوله فالوپ فقط تا حد مشخصی ادامه پیدا می‌کند. به همین دلیل، اگر تخمک بارورشده به رشد خود ادامه دهد، لوله فالوپ پاره می‌شود. در نتیجه، خونریزی داخلی و درد شدیدی ایجاد می‌شود که یک مورد فوری و اورژانس پزشکی است.

راه‌های تشخیص حاملگی خارج رحمی

متخصصان از روش‌‌های زیر برای تشخیص بارداری خارج از رحم استفاده می‌کنند:

• معاینه وضعیت بدنی: اولین قدم در تشخیص بارداری خارج از رحمی، گرفتن شرح حال بیمار و معاینه وضعیت بدنی است.
• انجام تست بارداری: پزشک آزمایش خون گنادوتروپین جفتی انسان (HCG) را برای بررسی باردار بودن شما تجویز می‌کند. میزان این هورمون در دوران بارداری افزایش می‌یابد.
• سونوگرافی ترانس واژینال: سونوگرافی ترانس واژینال به پزشک اجازه می‌دهد که محل دقیق بارداری را ببیند. برای انجام این تست، پزشک یک دستگاه شبیه عصا را در واژن شما قرار می‌دهد. در این روش، از طول موج های صوتی برای ایجاد تصاویری از رحم، تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ استفاده می‌شود. حتی از سونوگرافی شکم ممکن است برای تایید بارداری یا ارزیابی خونریزی داخلی استفاده شود.
• لاپاراسکوپی تشخیصی: در موارد نادر، ممکن است برای تایید بارداری خارج رحمی به لاپاراسکوپی نیاز باشد. در فرایند لاپاراسکوپی، پزشک ابزارهای مخصوص را از طریق برش‌های کوچک وارد دیواره شکم می‌کند تا ساختارهای حفره شکم و لگن را بررسی و محل حاملگی خارج رحمی را مشخص کند.

راه‌های درمان حاملگی خارج از رحم

گزینه‌های زیادی برای درمان بارداری خارج از رحم وجود دارد. بعضی از حاملگی‌های خارج رحمی بدون نیاز به هیچ درمانی خودبه‌خود برطرف می‌شوند، در حالی که تعدادی از آن‌ها به دلیل خونریزی به جراحی فوری نیاز دارند.
در زیر به تعدادی از روش ها اشاره کرده ایم:

۱. دارودرمانی

حاملگی خارج رحمی اغلب با یک داروی تزریقی به نام متوترکسات درمان می‌شود که رشد سلولی را متوقف و سلول‌های موجود را حل می‌کند. پس از تزریق دارو، پزشک سطح HCG را اندازه‌گیری می‌کند تا از اثربخشی درمان مطمئن شود و ببیند که آیا به داروی بیشتری نیاز دارید یا خیر. در موارد نادر، اگر سطح HCG با تزریق یک دوز متوترکسات به اندازه کافی کاهش نیابد، مجددا باید دارو تزریق گردد.

۲. جراحی لاپاراسکوپی

سالپنگوستومی (Salpingostomy) و سالپنژکتومی (Salpingectomy) ۲ نوع از جراحی لاپاراسکوپی هستند که برای درمان حاملگی خارج رحمی استفاده می‌شوند. در این روش‌ها برش کوچکی در شکم، معمولا در نزدیکی ناف، ایجاد می‌شود. سپس در مرحله بعد، پزشک از یک لوله نازک مجهز به دوربین و نور (لاپاراسکوپ) برای مشاهده لوله فالوپ استفاده می‌کند. در سالپنگوستومی فقط تخمک بارورشده برداشته می‌شود، اما در سالپنژکتومی هم تخمک و هم لوله فالوپ هر ۲ از بدن خارج می‌شوند. اینکه از کدام روش جراحی استفاده شود، به شدت خونریزی و میزان آسیب‌دیدگی لوله بستگی دارد.

۳. جراحی اضطراری

اگر حاملگی خارج رحمی باعث خونریزی شدید شود، ممکن است به جراحی اورژانسی نیاز داشته باشید. این جراحی به روش لاپاراسکوپی یا لاپاراتومی (ایجاد برش عرضی روی شکم) انجام می‌شود. در بعضی موارد می‌توان لوله فالوپ را نجات داد، اما اگر لوله پاره شده باشد باید باید فورا جراحی شوید.

نحوه پیشگیری از بارداری خارج از رحم

شما نمی‌توانید به طور کامل از بارداری خارج رحمی جلوگیری کنید، اما می‌توانید با اقدامات زیر احتمال وقوع آن را کاهش دهید:

• عدم استفاده از دخانیات
• هنگام رابطه جنسی از کاندوم استفاده کنید تا خطر بروز عفونت کاهش یابد.

کلام پایانی

حاملگی خارج رحمی زمانی اتفاق می‌افتد که جنین به جای رحم در سایر بافت‎‌ها، اغلب در لوله فالوپ، مستقر می‌شود. اگر بارداری خارج از رحم به موقع درمان نشود، می‌تواند به عوارض خطرناکی منجر شود. در صورتی که علائم این عارضه را تجربه کردید، در اسرع وقت به دکتر متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید. خوشبختانه، راه‌های زیادی برای درمان آن وجود دارد. اگر درباره حاملگی خارج رحمی و نحوه تشخیص یا درمان آن سوال دارید، از طریق شماره های مندرج در سایت با مطب دکتر آزاده رستگار جراح و متخصص زنان و زایمان تماس بگیرید.